Ana kart (Mainboard) Umarım işinize yarar...

Ana kart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçalar arasındaki iletişimi sağlayan elektronik devredir.
Bir ana kartın üzerinde işlemci, ram, ses kartı, ekran kartı, modem, Ethernet, TV kartı, radyo kartı ve scsi kartı vb. girebileceği yuvalar, klavye, sabit disk, flopy disk ve seri - paralel port denetçileri ve bunların koordinasyonunu sağlayan chipsetler bulunur.
Ana kartın üzerinde genişleme kartlarının takılabileceği yuvalara slot adi verilir. Bu slotlar, VESA, EISA, ISA, PCI ve AGP olmak üzere çeşitli bölümlere ayrılır. Bunlardan su anda en çok kullanılanları ISA, PCI ve AGP dir. VESA slotlar eski 486 işlemcili ana kartlarda kullanılmaktaydı. Pentium işlemcilerin devreye girmesiyle birlikte 32 bit veri yolunu destekleyen PCI slotlar kullanılmaya başlandı. Zamanla Pentium II ve Pentium III’lerin çıkmasıyla ISA slotlar yerini tamamen PCI slotlara bırakmaktadır.
Ana kartın üzerindeki kartlara veri akısı “Bus” adi verilen elektronik yollar üzerinden yapılır. Buslar kendi içinden ikiye ayrılır. Bunlar System Bus ve I/O Buslardir. System Bus, işlemci ile RAM arasındaki veri akışını sağlar. I/O Bus ise çevre kartların iletişimini ve bunların işlemci ile arasındaki iletişimi sağlar. Ana kart üzerindeki köprü chipsetler (bridge) I/O Bus’i System Bus’a bağlar.
Ana Kartın Yapısı
Sistem Bus
Sistem Bus, işlemci, RAM ve L2 önbelleği birbirine bağlar.
Diğer I/0 Bus da bu yol üzerinden işlemciye giriş/çıkış yapar. System Bus kullanılan işlemciye göre farklılık gösterir. İşlemcinin tipi System bus'in genişliğini ve hızını belirler. Ne kadar hızlı System Bus kullanılırsa sistemin hızı ve diğer parçalarla haberleşmesi de o derecede artar. Eski bilgisayarlarda kullanılan 486 işlemciler 25 MHz Bus hızına sahipken, Pentium işlemciler bu hız barajını 66 MHz'ye yükselttiler. Pentium II ve Pentium III işlemciler bu hız 100 MHz ve 133 MHz hızına kadar yükseltmiştir. Ancak bu hızda çalışabilmek için 100 MHz destekli PC100 SDRAM ve 133 MHz RDRAM kullanılması gerekmektedir. (bkz sh. 39 )
I/O (Input/Output) Bus
Bilgisayarın dış dünyayla ve kullanıcısıyla iletişimini sağlayan tüm giriş/çıkışlar bu yolla yapılır. Klavye, fare, ses kartı, ekran kartı, modem, monitör, disk/disket sürücüleri bu yolla ana karta bağlanırlar. Günümüz bilgisayarlarında dört farklı I/0 Bus çeşidi yer alır. Bunlar ISA, PCI, USB ve AGP 'dir. ISA Bus en eskisi ve en yavaşıdır. 16 bit iletişim kullanan kartlar tarafından kullanılır. Bu kartlar Ethernet kartları, ses kartları ve faks-modemlerdir (PCI olan ses kartı, Ethernet kartı ve modemler de vardır). Bu veri yolu eskiden kullanılan 386 ve 486 işlemcili ana kartlarda da yer alır. PCI Bus, daha hızlı olan güçlü bir veri aktarım yoludur. 64 bit veri aktarımı yapar. Ekran kartları, ses kartları, modemler, Ethernet kartları, SCSI kontrol kartları ve başka birçok kart bu yolu kullanır.
USB Bus Universal Serial Bus'in kısaltılmış halidir. En yeni veri aktarım yoludur. Günümüzde bu Bus yolunu kullanan kart ve parçalar yeni yeni yaygınlaşmaktadır. Web kameraları, Infra Red port'lar, tarayıcılar ve yeni üretilen bazı ekipmanlar bu yolla bağlanırlar.
AGP, Accelerated Graphics Port'un kısaltılmış halidir. Sadece yeni geliştirilen ekran kartlarını sisteme bağlamak için kullanılır. (bkz. sh. 10 )
Günümüzdeki yaygın bilgisayarlar 66 MHz Bus hızında çalışırlar. Bu yüksek hız ana kart üzerinde bir çeşit elektronik gürültüye ve bazı problemlere yol açar. Genişleme kartlarına ulaşımda bu hız yüksek ve hızlıdır. En yeni ve en hızlı genişleme kartları 40 MHz hızında çalışabilir. Bu yüzden ana kartın üzerindeki System Bus, hızı çevre kartlarla problemsiz iletişim için yeniden düzenlenmek zorundadır.
I/0 Bus yolları fiziksel olarak elektronik devre üzerinde yer alan çizgiler aracılığıyla iletişim kurar. Data track adi verilen çizgiler bir seferde bir bit iletirler. Address Track'leri verinin nereye gönderileceğini belirler. Bus yolları aracılığıyla veri gönderimi yapılırken adres belirtilmesi gerekir. Veri akışında önce adres çizgilerinden adres, daha sonra da data çizgilerinden veri gönderilir. Bus hızını ve genişliğini data çizgilerinin sayısı belirler. ISA Bus veri yolunda 16 adet data çizgisi vardır. Günümüz PC'leri birim zamanda 32 bit gönderimi yapmak üzere tasarlanmışlardır. ISA Bus birim zamanda 16 bit gönderebildiği için ana kartın beklemesi gereken bir süre oluşturmaktadır. Ana kart 32 bitlik bilgiyi ISA bus'dan iki seferde alabilmektedir. Bu arada geçen sürede ISA Bus “Wait State” (bekle) durumunu ana karta bildirir. Bu işlemciye “Bekle, kalanını birazdan göndereceğim” demektir. Yavaş bir ISA kart sistemin tüm hızını bu yolla oldukça düşürebilir.
ISA
1984 yılında geliştirilmiş bir Bus veri yoludur. ISA Industry Standard Architecture'in kısaltılmış halidir. ISA aslında IBM'in XT veri yolunun geliştirilmiş bir halidir. XT veri yolu 8 bitlik iletişimi kabul eden en eski veri yollarından biridir. ISA 16 bit genişliğinde en fazla 8 MHz hızında çalışabilmektedir. Teorik olarak saniyede 8 Megabit transfer yapabilmektedir. Pratikteyse en fazla 1 ya da 2 Megabit hızında çalışabilmektedir. ISA slot'lar hızlı iletişime ihtiyaç duymayan seri, paralel Portlar ve yaygın olarak kullanılan Sound Blaster uyumlu ses kartları için kullanılmaktalar.
MCA
1987 yılında Micro Channel Architecture adıyla piyasaya sürülmüştür. IBM tarafından lisansı alındığı için IBM dışındaki bilgisayarlarda kullanılamamıştır. Bu yüzden de çok fazla yaygınlaşamadı. MCA 32 bit genişliğinde veri aktarımına imkİ¢n sağlıyordu ve 40 MBps hızında çalışabiliyordu. Saat frekansi olarak da 10.33 MHz hızına ulaşıyordu. Bu Bus yolunu kullanan çok fazla kart geliştirilmedi. Zamanına göre yenilikçi bir gelişme olmasına rağmen yaygınlaşmadı.
EISA
1988B - 89 yılları arasında bu veri yolu için ortaklık kuran 9 farklı firma (AST, Compaq, Epson, HP, NEC, Olivetti, Tandy, Wyse ve Zenith) tarafından geliştirilmiştir. Amacı IBM'in MCA'sina yanıt vererek tekel olmasını ortadan kaldırmaktı. EISA 32 bit genişliğinde 8 MHz hızında çalışabilen bir Bus veri yoluydu. MCA gibi çok fazla yaygınlaşamadı. EISA kartlar ISA'yla uyumlu olduklarından dolayı ISA kartlar EISA slotlara yerleştirilebiliyordu. EISA slotlar halen sunucu tipi bilgisayarlarda kullanılıyor.
Vesa Local Bus
Kısaca VLB olarak da adlandırılmaktadır. VLB'ler basit ve ucuz bir Bus veri yolu olarak tasarlanmışlardır. 486 ana kartlarda yaygınca kullanıldılar. 33 MHz hızında çalışabilmekte olmaları VLB'leri diğer bir özelliğidir. Vesa yaklaşık 120 farklı üretici tarafından geliştirilmiştir. Çoğunlukla ekran kartları için kullanılmıştır. Ancak bu veri yolu bazı kartlarla uyum sorunları yasadığından çok fazla rağbet görmemiştir.
PCI
PCI 1990'larda Intel tarafından geliştirilen en yaygın ve oturmuş veri yoludur. Peripheral Component Interconnect'in kısaltılmış halidir. Aslında 32 bit genişliğinde olmasına rağmen 64 bit gibi de çalışabilir. PCI, 33 MHz hızında çalışabilecek şekilde üretilmiştir. Her çeşit işlemciyle çalışabilecek şekilde tasarlandığından 486, Pentium, Pentium II ve diğer işlemcilerle beraber çalışabilmektedir. Bu veri yolu ayrıca "tamponlu" çalışacak şekilde üretilmiştir. PCI, işlemcinin verdiği görevleri tamponda bekleterek önceki isleri bitirir. İşi bittiğinde tampondan yeni görevler alarak çalışmasına devam eder. Ayni şekilde işlemciye aktaracağı bilgileri de tampona koyar ve işlemci sırası geldiğinde bu bilgileri tampondan alarak isleme devam eder. Tüm PCI kartlar “Plug'n Play” yani tak ve çalıştır özelliğine sahiptir. PCI kartlar kendi kendilerini konfigüre ederek sisteme kendilerini tanıtırlar.
Güncel anakartların çoğunda yer alan IDE denetçileri de PCI Bus veri yolunu kullanırlar. Bir sistemde normalde 3 ya da 4 PCI slot bulunur. PCI Bus halen geliştirilmeye devam edilmektedir. İçlerinde Intel, IBM ve Apple şirketlerinin bulunduğu bir grup bu veri yolunu her gün daha ilerletmektedirler.
AGP
AGP adi verilen veri yolu da aslında 66 MHz PCI bus'dan farklı bir şey değildir. Su an için yalnızca ekran kartlarıyla kullanım için geliştirilmiş olduğunu söyleyebiliriz
AGP (Accelerated Graphics Port), ISA ve PCI’ dan sonra daha hızlı ve gerçekçi görüntüler elde etmek için geliştirilen bir veri yoludur. Grafik kartının, ana kart üzerindeki RAM’ın belli bir bellek alanına dallanmasına izin vermekte ve bağımsız, özel bir grafik veri yolu ile verilerin doğrudan hızlı bir biçimde alınmasını sağlamaktadır.
3D grafikler, yüksek çözünürlükle detaylı ve hızlı olarak hareket ettirildiğinde PCI veri yolu hemen sınırlarını zorlamaya başlıyor. Biraz gösterişli animasyonlar, resim alanlarını dolduran kaplamaların (texture) monitöre yeterince hızlı olarak ulaşamamasından dolayı gösterilemiyorlar.
AGP veri yolu 66 MHz frekansla çalışmaktadır. 33 MHz frekansa sahip olan PCI’a göre bu maksimum transfer hızının 266 MB/sn’ye yükselmesi anlamına geliyor. 2x-Modunun Pipelining yönetiminde PCI veri yolunun dört kati hızına denk gelen, 528 MB/sn’lik bir maksimum değere ulaşıyor.
AGP, Pipelining’i yönetebilmek için birkaç ek sinyal hattı kullanıyor. PCI veri yolunda verilerin talep edilmesi, ancak önceki veri transferi bittikten sonra başlayabilirken, AGP’ de veriler, önceden istenen veriler henüz bellekte aranırken talep edilebilir.
AGP’nin en büyük özelliği, veri yolunda sadece grafik bulunmasıdır. Veri yolunun tüm bant genişliği sadece grafik için kullanılıyor ve bunun dışında diğer bağlı aygıtlarla paylaşmak zorunda değil. Bununla birlikte AGP, tüm kartlara uyan Slotları olan PCI veriyolları kadar evrensel değil. Böylece AGP, PCI için rakip olarak değil, onun bir gelişmiş hali olarak görülebilir. AGP sadece PCI grafik kartlarının sonunu hazırlayacak.
Hızlı AGP veri yolu ana kart üzerindeki RAM ile grafik kartı üzerindeki hızlandırıcı chip arasındaki doğrudan bağlantı için de kullanılıyor. Kart üzerindeki entegre grafik belleği yerine artik grafik hızlandırıcısı PC RAM’ını de kullanabiliyor. Bunlar bu güne kadar grafik işlemcilerinin erişebilmeleri için, kart üzerinde önbellekleniyordu. Simdi bu kaplamalar doğrudan ana bellek üzerinden kullanılabiliyorlar. Intel bunu “DIME (Direct Memory Execute) olarak adlandırıyor.
AGP’nin RAM’den aldığı pay değişkendir. Bu pay hem kullanılan programa hem de PC’nin içinde mevcut RAM’ın kapasitesine bağlıdır. Bir yığını kaplamanın gerektiği, gerçeğe yakin 3D animasyonlar için 12 ile 16 MB arasında olabiliyor.
CPU, RAM, grafik hızlandırıcısı ve PCI veri yolunun bağlantısının birlikte çalışması ana kart üzerindeki chipset tarafından yönetiliyor. Bu chipset, örneğin adresleri öyle aktarıyor ki, RAM’e dağılmış olan serbest hafıza alanı, grafik kartı üzerindeki grafik hızlandırıcısını bağlı bir alan olarak gösteriyor. Büyük veri yapıları, örneğin tipik büyüklükleri 1 KB ve 128 KB arasında olan kaplama Bitmap’leri gibi, böylece bir birim olarak erişilebilir. AGP chip setinde bundan sorumlu alan GART (Graphics Adress Remapping Table) olarak ifade ediliyor ve işlevsel olarak ana işlemcideki Paging Hardware’ine benziyor.
AGP sistemleri için programlanmış yeni yazılımlar gerekmektedir. Artik daha fazla ve daha büyük kaplamalar kullanılabildiği için yeni uygulamaların grafik detayları çok daha fazla olacak. Bugüne kadar programlar 2 megabyte'tan daha az bellek yeriyle yetinmek zorunda kalırken, simdi rahatça 16 Megabyte'a ulaşabilecekler. Kullanıcı, 3D animasyonlarında hiçbir bozulma, yavaşlama veya pikselleşme olmadan yüksek çözünürlüklere çıkabilecek. AGP yazılımları eski bilgisayarlarda da çalışacak, ancak duruma göre daha düşük çözünürlüklerde çalışmak gerekebilir. Bazı uygulamalar da, AGP-RAM’ının eksikliğinden dolayı sadece ön plandaki resimler net ve detaylı olarak görünecektir.
AGP, PCI'in sonu demek değil, PCI evrensel Input/Output(I/O) arabirimi kalıyor. ISA dahi varlığını sürdürecek. Microsoft ve Intel'in 1998'in PC'si için geliştirdiği spesifikasyonlarin aksine ana kart üreticileri gelecekte bu slotlardan (genişletme yuvalarından) vazgeçmek istemiyorlar ancak modern AGP kartlarının daha az ISA slotu vardır. Bu da genellikle iki tanedir.
Chipset'ler
Chipset ana kartın üzerinde yer alan bir dizi gelişmiş işlem denetçileridir. Bu denetçiler ana kartın üzerindeki bilgi akis trafiğini denetler.
İşlemcinin verileri aldığı yolları takip eden ve işlemcinin bir anlamda efendisi olan kısım ana kart üzerindeki chipsettir. Chipset'lerdeki gelişmeler işlemcilerdeki gelişmelere paralel olarak ilerlemektedir. Yeni bir RAM ya da Bus geliştirildiği zaman bunu işlemciye aktaracak olan Chipsetler de geliştirilir. Pentium işlemciler için farklı chipset üreticileri mevcuttur. Bunlar Intel, SIS, Opti, Via ve ALi'dir. Bu chipsetler kullanılabilecek işlemci ve ana kartın performansını belirler. Günümüzde kullanılan LX, BX, EX, ZX, i810, i820, i815 ve Super Soket 7 tipi ana kartların chipsetleri farklı hızdaki işlemcilere destek verirler. LX tipi ana kartlar 66 MHz veri yolunu destekler. BX tipi ana kartlar ise 100 MHz ve üzeri veri yolu nu destekler ve bu amaçla üretilen Pentium II ve Pentium III işlemcileri çalıştırırlar.
LX Chipset
LX chipsetler 66 MHz veri yoluna sahiptirler ve soket 370 ve slot 1 yapıdaki Celeron ve Pentium II (233-333) işlemcileri desteklemektedir. 3 DIMM slota sahiptirler ve maksimum 768 MB SDRAM desteklemektedirler. Fiyat olarak diğer chipsetlere göre daha da ucuzdur.
ZX Chipset
ZX chipset hem 66 MHz hem de 100 MHz veri yolunda çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 2 DIMM slotu vardır ve 512 MB SDRAM desteklemektedir. Fiyat olarak LX chipsetten daha pahalı ama BX chipsetten daha ucuzdur.
BX Chipset
BX chipset de 66 MHz ve 100 MHz veri yolunu çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 4 adet DIMM slot ile 1 GB’a kadar RAM desteği vardır. CAD/CAM gibi resim isleme, database uygulamaları, ses isleme ve 3D oyunlar gibi yüksek performans isteyen uygulamalarda tercih edilmektedir. Önceleri ATA33 standardını destekleyen BX chipsetler artik ATA66 standartini da desteklemektedir.
i810 Chipset
i810 chipsetlerde tümleşik görüntü ve ses özelliği mevcuttur. Bu chipsetler ayni zamanda 66 MHz ve 100 MHz veri yolunu desteklemektedir.
i810 chipseti diğerlerinden ayıran en büyük özelliklerinden bazıları; direk AGP grafik arabirimi, ATA 66 hard disk standardı, AC 97 ses desteği, STS (Suspend to RAM) ve AMR (Audio Modem Riser) dir. Ayrıca ATA 66 standardını ilk destekleyen chipsettir. STS (Suspend to RAM) özelliği ile çok az elektrik harcayarak çok kısa zamanda bilgisayarın açılmasını sağlamaktadır.
i820 Chipset
i820 chipset’i 100 ve 133 MHz sistem Bus hızında çalışan işlemciler için üretilmiş bir chipsettir. MCH (Memory Controller Hub), ICH (I/O Controller Hub) ve FWH (Firmware Hub) olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. i820 chipseti özellikle 400 MHz’e kadar saat hızında çalışabilen RDRAM (Rambus DRAM) için geliştirilmiştir. RDRAM, SDRAM’den çok daha yüksek frekanslarda çalışabilmektedir. (bkz. sh. 39 )
Intel 820’yi DIMM RAM’ler ile uyumlu hale getirebilmek için MCH içerisinde MTH (Memory Translator Hub) bulunmaktadır.
i810E Chipset
i810E chipset, i810 chipsetin geliştirilmiş halidir. 66, 100 ve 133 MHz veri yolunu desteklemektedir. Böylece Celeron ve Pentium III/133 MHz işlemcileri desteklemektedir. Ayrıca 133 MHz SDRAM desteği ile grafik işlemlerinde daha iyi performans sağlamaktadır.
i815-i815E
i815 chipset, i810E chipsetin devamı niteliğindedir. Ancak bu chipsetin getirmiş olduğu en yeni özellik i815 chip içine yerleştirilmiş grafik arabirimine ek olarak ayrı bir slotta AGP4X grafik desteğinin olmasıdır. Böylece daha iyi grafik için gelişmiş ekran kartı kullanmak isteyen kullanıcılara avantaj sağlanmış oldu.
i815E chipseti ise i815 chipseti ve ICH2 bileşeninden oluşmaktadır. İlk etapta I815 yonga ile ICH (I/O Controller Hub) adi verilen I82801AA yongası beraber kullanıldı. I/O giriş çıkış arabirimi, PCI, Hard disk, USB, gibi arabirimleri kontrol eden ICH (I82801AA) yonga, hard disklerde ATA66 yi desteklerken AMR gibi yeni bir teknolojiyi de beraberinde getirdi. Teknolojideki hızlı ilerleyiş hard diskte de ATA100 standardı ile görüldü ve AMR arabiriminin beklenen sonucu gösterememesi nedeniyle yeni arabirimler üzerinde çalışıldı. ICH 2 (I82801BA) yongası ile beraber bir kaç değişiklik yapıldı ve disklerde ATA100 desteği ve CNR (Communication Network Riser) denilen yeni bir teknoloji sunuldu. CNR ile Ethernet, USB, Ses gibi bileşenleri destekleyen kartların üretilmesi planlandı. Ayrıca 2 olan USB desteği ayrı bir yongaya gerek kalmadan 4 e çıktı. Bu farklılığı belirtmek için ise I815+ICH2 bileşenine kısaca I815E adi verildi.
i820 Chipset
i820 chipset’i 100 ve 133 MHz sistem Bus hızında çalışan işlemciler için üretilmiş bir chipsettir. MCH (Memory Controller Hub), ICH (I/O Controller Hub) ve FWH (Firmware Hub) olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. i820 chipseti özellikle 400 MHz’e kadar saat hızında çalışabilen RDRAM (Rambus DRAM) için geliştirilmiştir. RDRAM, SDRAM’den çok daha yüksek frekanslarda çalışabilmektedir. (bkz. sh. 39 )
Intel 820’yi DIMM RAM’ler ile uyumlu hale getirebilmek için MCH içerisinde MTH (Memory Translator Hub) bulunmaktadır.
i840 Chipset
Bu chipsetin i820 chipsete ek olarak getirmiş olduğu en önemli yenilikler 3 grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi, anakartı Is ortamlarında güçlü bir platform olarak Workstation ya da giriş seviyesi server olarak kullanılmasını sağlayacak çift Pentium III işlemci desteği. i840 sadece 133MHz veri yolu desteği sağlamakta bu nedenle 133MHz de çalışan Pentium III işlemciler ile maksimum performans sağlanabilmektedir.
İkinci önemli özelliği ise tek kanalda RDRAM band genişliği ençok 1.6GB verebilirken bu chipset ile iki kanal RDRAM desteği geldiği için en çok 3.2GB lik bellek band genişliği sağlanmaktadır. Bu şekilde grafik ve resim isleme programları olan CAD/CAM, AutoCAD gibi yazılımları ile uğrasan kullanıcılar için daha canlı, hızlı ve net görüntüler sunulmaktadır.
Üçüncü yenilik ise ana kart üzerinde Intel i82806 kullanıldığında mevcut 32bitlik PCI yuvalarına ek olarak 64bitlik PCI yuva desteği gelmekte ve iki yonga arasındaki band genişlik ise 533MB/s olmaktadır. Bu yuvalarda daha çok yüksek band genişliği isteyen Gigabit Ethernet, Fiber Channel ya da SCSI kartlar kullanılabilmektedir.
ANAKART YENİLEMEŞu ana kadar bilgisayarınızın içinde kart, sabit disk floppy disket gibi parçaları değiştirmemiş iseniz, işe Anakart ile başlamak doğru bir tercih olmayabilir. Anakart değiştirmek, dikkat ve hassas çalışmayı gerektirir; bunu yaparken kişinin sakin olması gerekir. Oysa ilk kez bilgisayarının iç organları ile karşı karşıya kalan ve nereden gelip nereye gittiğini bilmediği telleri, kabloları tek tek sökmeye başlayan kişinin sakin olması oldukça zordur.
Fakat bir kez bilgisayarınızın içinde çalışmaya, parçalarını söküp yeniden takmaya “alışırsanız,” bunun bir herhangi bir hobi projesinden farklı olmadığını fark ederseniz, ve en önemlisi dikkatinizi dağıtmadığınız zaman 25-30 parçalık bir aygıtı dağıtır ve birleştirirken hata yapmanızın kolay olmadığını görürseniz, işin gerektirdiği rahatlığa kavuşmuş olursunuz. Gerisi ise, 25-30 şeyi söküp, yeniden takmaktan ibarettir.
Unutmayın, bir televizyon alıcısının içinde 12 binden fazla parça vardır; ve hepsi sökülüp, takılır!

ANAKARTI DEĞİŞTİRMEDEN ÖNCE
Anakartı yenilemek, mevcut hafıza çiplerini ve güç birimini çöpe atmak anlamına gelebilir; Anakartla birlikte CPU’ yu da yenilemek zorunda kalabilirsiniz. Bu konularda karar vermeden önce, bilgisayarınızın kasasına ne tür Anakart ve güç birimi sığabileceğini belirlemelisiniz.
Günümüzde İntel veya uyumlu çiplerle çalışan anakartlar AT ve ATX diye iki ebatta imal ediliyor. LX ve BX gibi bir ad verilen çipset donanımı farklı anakartlar genellikle ATX ölçüsünde olur. AT masaüstü ve mini – tower(küçük kule) denilen kasalara yerleştirilirken, ATX tipi kartlar ve ATX ölçüsündeki diğer kartlar mid – tower veya full – tower boyundaki kasaları gerektirir. Anakartların ve dolayısıyla kasaların ebatları alabilecekleri disk, disket ve kart sayısını da belirlediği için ihtiyaç duydukları güç ve soğutma yeteneği de farklıdır. Bilgisayarın anakartı ve kasası ne kadar büyürse, ihtiyacı olan güç biriminin Watt’ ı ve soğutma gücüde o kadar artar.
Bazı çipsetler AGP denen ve sadece ekran kartı alabilen yuvaya sahip olurlar. Bu yuva eski kasalarda, arka pencerelerden birine dek gelmeyebilir. Bu durumda kasanın arkasında, metal kısmın kesilmesi gerekebilir ki bunu tavsiye etmekte denemekte imkansız olabilir. Yine bazı çipsetlerin sağladığı USB ve SCSI kapıları, kartın kenarında sabit fişler olarak imal edilmiştir. Bu fişlerin karşılığı olan pencerelerin kasada bulunması gerekir. Fakat eski AT kasalarında bu pencereler yoktur.
Dolayısıyla Anakart tipini belirlerken, önce mevcut kasayı göz önünde tutmak zorundasınız. “Kasayı da değiştirebilirim!” diyorsanız, büyük bir ihtimalle mevcut güç birimi yeni kasaya uymayacak ve değiştirilmesi gerekecektir.

YENİ ANAKART NASIL TAKILIR
Anakart, adı üstünde, her şeyin temeli olduğuna, yani yeni anakart eskisinin yerini alacağına ve bilgisayardaki hemen her şey anakarta takılı olduğuna göre, her şeyi sökmeniz ve mevcut anakartı yerinden çıkartmanız gerekir. Sonra yeni kartı yerine oturtup; çıkarttığınız kablo ve parçaları yeni karta takarsınız.
Anakart değişikliği, işi bilgisayar birleştirmek olan usta bir kişi için 10 dakikadan fazla zaman almaz. Önce sabit diski yedekleyin. Önemli veri dosyalarını disketlere, Zip diske veya teybe kaydedin ve şöyle devam edin:
Bilgisayarı kapatın ve kasayı çıkartın.
Bilgisayardaki kabloları sökün; vücudunuzdaki statik elektriği boşaltın ve kartları çıkartın. Çıkarttığınız kartları birbirinin üzerine yığmayın; metal bir zemine koymayın.
Güç birimlerinden anakarta giren çok telli iki büyük fişi çıkartın.
Vücudunuzdaki statik elektriği yeniden boşaltın ve yeni anakartı kutusundan çıkartın. Hafıza çiplerini takın.
Mevcut anakartı yerinden çıkartın. Anakartı yerine bağlayan vidaları sökün.
Yeni kartın plastik ayaklarını takın. Kartın iyice yerleşmesini sağlayın. Anakart iyice yerine oturunca, vidaları takarak, sabitleştirin. Plastik ayakların oturup oturmamasına dikkat edin.
Işıklı gösterge, anahtar ve diğer telleri anakarttaki yerlerine takın. Anakartın elektrik fişlerini yanlış takarsanız, anakartı yakarsınız.
Çıkarttığınız kartları yerlerine takın; yeni anakartınızda 8 ve 16 bit ve PCI yuvalarının sayısı ve yerleri farklı olabilir.
Sabit disk ve floppy disket kablolarını yerlerine bağlayın. Eski anakartta I / O kartına bağlı olan sabit diskler ve disketler şimdi doğruca anakart üzerindeki IDE ve floppy yuvalarına bağlanabilirler.
Ekran, klavye ve mouse’ u bağlayın. Elektrik kablosunu takın ve bilgisayarı açın. BIOS test sonuçlarını ve diğer mesajları görürsünüz. Her şey yolunda ise, bilgisayarın kasasını kapatabilirsiniz.

Yeni bir işlemci veya daha fazla RAM’i kabul etmeyecek kadar çok kısıtlamalara sahip bir anakartı olanların önlerinde tek bir seçenek bulunuyor: PC’nin temeli anakart da yeni bir modelle değiştirilmelidir artık.

ANAKART TERFİSİ NE ZAMAN MANTIKLIDIR?
Anakart terfisine karar vermeden önce makul bir terfi bütçesini aşmamak için bu iş için harcayacağınız parayı da hesaplayın (tüm yeni anakartlar SDRAM’e ihtiyaç duyarlar). Çok eski bir 1.2 Gbyte sabit disk veya S3 Virge ekran kartıyla Athlon veya PIII işlemcisine işkence etmek bir işe yaramaz: Komple bir bilgisayar almak daha iyi bir seçim olacaktır bu durumda.
Ayrıca montaj işlemleri de bir hayli uzun sürecektir: Her şey tekrar sorunsuz olarak çalışana kadar tüm bir gününüz heba olacaktır. Boş vaktiniz çoksa ne ala, yok eğer saat ücretli olarak çalışıyor ve sizin için her dakika önemliyse komple bir sistem almanın daha mantıklı olacağını göreceksiniz -tabii eğer bir saat içinde komple bir sistem toplayacak kadar tecrübeli bir kullanıcıysanız o zaman durum değişiyor.

ANAKARTI SÖKERKEN DİKKATLİ OLUN
CD- AUDIO KABLOSUNU UNUTMAYIN
Bilgisayar kasasını vidaladıktan sonra en sık unutulan kablo CD/DVD sürücüsünden ses kartına bağlanan ses kablosudur.
PC’niz birdenbire müzik CD’lerini çalmamaya başlarsa, CD-Audio kablosunu bağlamayı unutmuşsunuzdur, kasayı açıp kabloyu bağlayın. En kolay çözümlenecek problemlerden biridir bu.
WINDOWS’U YENİ�DEN KURMAK DAHA İYİ
BIOS, açılışta CPU ve RAM’i doğru olarak gösteriyorsa BIOS’ tan sabit diski tanıtabilir ve işletim sisteminizin bu köklü değişikliklere nasıl tepki göstereceğini kontrol edebilirsiniz. Windows98 çoğunlukla sistem kaynaklarını baştan yeniden bulacak ve birçok defa yeniden başladıktan sonra çalışabilir durumda olacaktır.
Emin olmak ve işinizi sağlama almak istiyorsanız veya sisteminiz kısmen de olsa sorunsuz çalışmıyorsa tüm sistemi komple yeniden kurmalısınız


Ana kart, fiberglastan yapilmis, üzerinde bakir yollarin bulundugu, genellikle koyu yesil renkte büyükçe bir levhadir. Ana kart üzerinde, mikroislemci, bellek, genisleme yuvalari, BIOS ve diger yardimci devreler yer alir., Sistem saati bu yardimci devrelereden biridir.

Ana kart, tüm sistemin temelini olusturmaktadir. Diger kartlar (I/O karti, grafik karti, vb.) ana kart üzerindeki genisleme yuvalarina takilir. Ana kart, tüm kartlarin kendi üzerine takilmasindan dolayi bu adi almistir. Çünkü bilgisayarin diger bilesenleri bir sekilde ana karta baglaniyor, birbirleri ile anlasmak için ana karti bir platform olarak kullaniyor; yani bilgisayarin



"sinir sistemi" ana kart üzerinde yer aliyor. Bir kisisel bilgisayar (PC) 'in hangi özelliklere sahip olabilecegini belirleyen en önemli bilesen ana karttir, çünkü ana kart üzerindeki elektronik bilesenler, bilgisayara hangi tür islemciler takilabilecegini, maksimum bellek kapasitesinin ne kadar olabilecegini, bazi bilesenlerin hangi hizlara çikabilecegini, hangi yeni donanim

teknolojilerini destekleyebilecegini belirlemektedir. Burada ana kart ile ilgili sik kullanilan bazi teknik terimlerin bilinmesinde fayda vardir. Bunlar:

Yonga Seti: Yongaseti (chip set), ana kartin "beynini" olusturan entegre devrelerdir. Bunlara bilgisayarin trafik polisleri diyebiliriz. Çünkü bu devreler islemci, önbellek, sistem veri yollari, çevre birimleri, kisacasi bilgisayar içindeki her sey arasindaki veri akisini denetler. Veri akisi, Bilgisayarin pek çok parçasinin islemesi ve performansi açisindan çok önemli oldugundan, yonga seti de bilgisayarinizin kalitesi, özellikleri ve hizi üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bilesenden biridir. Eski sistemlerde bilgisayarin farkli bilesen ve islevlerini, çok sayida yonga denetlerdi. Yeni sistemlerde hem maliyeti düsürmek, hem tasarimi basitlestirmek, hem de daha iyi uyumluluk saglamak için bu yongalar tek bir yonga seti olarak düzenlendi. Günümüzde en yaygin yonga seti Intel tarafindan üretilmektedir. Intel kendi yonga setlerini, bunlarin destekledigi veriyolu teknolojilerini de temsil edecek sekilde PCI set ve AGP set olarak da adlandirmaktadir. Silicon Integrated Systems (SiS), Acer Labs Inc. (ALI), VIA gibi üretici firmalarin da gelistirdigi popüler yonga setleri vardir.

Veriyolu: Bilgisayarinizin içindeki bilesenler birbirleri ile çesitli sekillerde "konusurlar". Kasa içindeki bilesenlerin çogu (islemci, önbellek, bellek, genisleme kartlari, depolama aygitlari vs.) birbirleri ile veriyollari araciligi ile konusurlar. Basitçe, bilgisayarin bir bileseninden digerine verileri iletmek için kullanilan devrelere veriyolu (bus) adi verilir. Bu veriyollarinin ucunda da genisleme yuvalari bulunabilir. Sistem veriyolu denince, genelde ana kart üzerindeki bilesenler arasindaki veriyollari anlasilir. Ayrica ana karta takilan kartlarin islemci ve bellege erisebilmelerini saglayan genisleme yuvalarina da veriyolu adi verilir. Tüm veriyollari Adres ve Standart veriyolu olmak üzere iki bölümden olusur. Standart veriyolu bilgisayarda yapilan islemlerle ilgili verileri aktarirken, adres veriyolu, verilerin nerelere gidecegini belirler. Bir veriyolunun kapasitesi önemlidir,çünkü bir seferde ne kadar veri transfer edilebilecegini belirler. Örnegin, 16 bit'lik veriyolu bir seferde 16 bit, 32 bit'lik veriyolu 32 bit veri transfer eder. Her veriyolunun MHz cinsinden bir saat hizi (frekans) degeri vardir. Hizli bir veriyolu, verileri daha hizli transfer ederek uygulamalarin daha hizli çalismasini saglar. Kullandigimiz bazi donanim aygitlari da bu veriyollarina uygun olarak üretilir. Sadece iki donanim aygitini birbirine baglayan veriyoluna "port" adi verilir. (örnegin AGP = Advanced Graphics Port). Bugün bilgisayarlarimizda ISA, PCI ve AGP veriyollari bulunmaktadir. Ana kartin üzerindeki farkli boyut ve renklerde yan yana dizilmis kart takma yuvalarindan bunlari taniyabilirsiniz.

ISA (Industry Standard Architecture): Ana kartin kenarina yakin yerde bulunan uzun siyah kart yuvalari ISA yuvasidir. 17 yildan beri kullanilan eski bir veriyolu mimarisidir. 1984'te 8 bit'ten 16 bit'e çikarilmistir. Ama bugün bile 8 bitlik kartlar olabilir. Örnegin bir ISA kartin, yuvaya giren iki bölmeli çikintisinin sadece bir kenarinda baglanti bacaklari varsa, bu 8 bitlik bir karttir. 90'lardan itibaren çogu aygitin daha hizli PCI modeli çiktigindan ISA yavas yavas terkedilmeye baslanmistir. Hatta bugün ISA veriyolu olmayan ana kartlar da bulunmaktadir. 1993'te Intel ve Microsoft, Tak Çalistir ISA standardini gelistirmistir. Böylece isletim sistemi ISA kartlarin konfigürasyonunu, sizin jumper'larla, dip switch'lerle bogusmaniza gerek kalmadan otomatik yapmaktadir.

PCI (Peripheral Component Interconnect): Ana kartta PCI yuvalari, ISA yuvalarinin hemen yaninda bulunur; beyaz renkte ve ISA'dan biraz daha kisadir. PCI veriyolu Tak Çalisir desteklidir. 1993'te Intel tarafindan gelistirilen bu veriyolu 64 bit'liktir, ama uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada genelde 32 bit'lik bir veri yolu olarak kullanilir. 33 veya 66 MHz saat hizlarinda çalisir. 32 bit ve 33 MHz PCI veri yolunun kapasitesi 133 MB/sn'dir.

AGP (Advanced Graphics Port): Sadece ekran kartlari için çikarilmis bir veriyoludur. Grafik agirlikli uygulamalar gelistikçe ( 3 boyutlu grafikler, tam ekran video gibi) islemci ile bilgisayarin grafik bilesenleri arasinda daha genis bir bant genisligine ihtiyaç dogmustur. Bunun sonucunda grafik kartlarinda ISA'dan bir ara veriyolu standardi olan VESA'ya, oradan da PCI'a geçilmistir. Ama bu da yeterli görülmeyince, grafik kartinin islemciye dogrudan ulasmasini saglayacak, ona özel bir veriyolu olan AGP, 1997 sonunda gelistirilmistir. AGP kanali, 32 bit genisligindedir ve 66 MHz hizinda çalisir. Yani toplam bant genis ligi, 266 MB/sn'dir. Ayrica özel bir sinyallesme metoduyla ayni saat hizinda iki kat veya 4 kat daha hizli veri akisinin saglanabildigi 2xAGP ve 4xAGP modlari vardir. 2xAGP'de veri akis hizi 533 MB/sn olmaktadir. Ancak sistem veriyolu hizi 66 MHz ise, 2xAGP tüm bant genisligini kaplayip diger aygitlara yer birakmayacagi için 66 MHz'lik ana kartlarda 1xAGP kullanilir. 100 MHz ana kartlarda bant genisligi 763 MB/sn'ye çiktigindan 2xAGP ile uyumludur. 1 GB/sn isteyen 4xAGP'nin ise 133 MHz'lik sistem veriyoluna sahip ana kartlarla uyumlu olup olmayacagini hep birlikte görecegiz. Peki bu kadar hiza ihtiyacimiz var mi? Günümüzün en agir 3D oyunlari bile bu hiza ihtiyaç duymamaktadir. Bu yüzden ayni kartin PCI ve AGP versiyonlari arasinda pek performans farki yoktur. Yine de grafik için daha gelismis bir veriyolu oldugu ve bize fazladan bir PCI yuvasi bos biraktigi için AGP kartlari tercih edilmektedir.

Portlar, Konnektörler: Bilgisayar ile çalisirken kasa kapali oldugundan ana karti görmeyiz. Ama çesitli aygitlari baglamak için kasanin arkasinda yer alan girisler (portlar) dogrudan ana karta baglidir. Eski ana kartlarda AT form faktörü kullanilirken bu portlar birer kablo araciligi ile ana kart üzerindeki konnektörlere baglanirdi, ama ATX form faktörü ile bu portlar ana kart ile bütünlesik duruma gelmistir. Yani ana kartin bir kenarinda bulunan bu portlar, tam kasanin arka kismindaki bosluklara denk gelmektedir. Bu yüzden kasalar da ana kart form faktörlerine uygun olarak üretilmektedir.

Ana kartiniz ve kasaniz ATX formundaysa (artik tüm yeni bilgisayarlarda öyle) kasanin arkasinda tipik olarak bir klavye portu, bir fare portu, iki USB portu, iki seri pc (COM) portu, bir paralel (LPT) portu göreceksiniz. Günümüzde klavye ve fare için artik PS/2 portu adi verilen küçük yuvarlak, 6 pinli portlar kullaniliyor. Aslinda fare seri portu da bir adaptör yardimiyla kullanabilir (veya zaten seri kablolu fareler vardir), ama fareninde kendine ait bir portu olmasi daha iyidir. Seri portlara genelde harici modemler baglanir, ama seri port kullanan baska aygitlar da vardir (yedekleme aygitlari, dijital kameralar gibi). Paralel porta ise yazici veya tarayici baglanir. USB portlara neredeyse her tür harici aygit baglanabilir. Ancak USB aygitlar yeni yeni yayginlasmaktadir. USB'nin özelligi, seri ve paralel portlara göre çok daha hizli olmasi ve USB aygitlar üzerindeki yeni USB portlari araciligi ile ucuca çok sayida aygitin zincirleme baglanabilmesidir.

Bunlarin disinda, ana kart üzerine takilan (veya bütünlesik olan) grafik karti, ses karti, TV karti, SCSI karti gibi aygitlarin portlari da kasa arkasinda yer alir.

Ana kart üzerinde, kasa içinden ulasilabilen portlar da bulunur. Bunlar genel olarak iki adet IDE portu, bir disket sürücü portu, ana kart ile bütünlesikse SCSI portudur. Bu portlara takilan yassi kablolar araciligi ile ana karta sabit disk, CD sürücü, CD yazici, disket sürücü gibi dahili aygitlar baglanabilir. Bir IDE portuna bagli kabloya, üzerindeki iki konnektör araciligiyla iki aygit baglanabilir.

Bunlarin disinda, ana kart üzerinde islemciyi takmak için bir soket veya slot bulunur. Soket, yassi dikdörtgen seklinde, islemcinin iki düzlem üzerinde (enine ve boyuna) uzanan ignelerin oturdugu yuvaya verilen addir. Günümüz ana kartlarinda PGA370 tipinde 370 igneli Celeron islemciler için PGA soketleri, AMD K6-2 ve K6-3 islemciler için AGP ve 100 MHz sistem veriyolu destegi bulunan Super 7 soketleri, Cyrix (K6-2 ve eski Pentium MMX islemciler için) 66 MHz destekleyen Socket 7 tipi soketler bulunabilmektedir.

Slot ise, genisleme yuvalarina benzer, uzun ince dikdörtgen seklindeki islemci yuvalarina verilen addir.

Önbellek: Bugün bilgisayarlarda kullanilan tüm donanimlar 15 yil öncesine göre çok daha hizli. Ama her bir donanim bileseninin hizi esit ölçüde artmadi. Örnegin, islemcilerdeki performans gelisimi, sabit disktekilerden kat kat daha fazladir. Hani bir bilgisayarin gücü en zayif halkasi kadardir derler ya, islemci ve bellek çok hizli olsa da yavas kalan bir sabit disk ile bu performans artisini tam anlami ile yasamaniz mümkün degildir. Islemci bos bos oturup kendisine bilgi gelmesini bekler. Tabii bunu önlemek için bazi ara çözümler gelistirildi. Örnegin, yakin zamanda kullanilan bilgilerin sabit diskten önbellek (cache) adi verilen bir birime aktarilmasi, islemcinin ihtiyaç duydugunda sik kullanilan bilgileri bu önbellek alanindan almasi olanakli kilindi. Iste önbelleklemenin esasi budur. Bir bilgisayarda çesitli bellek kademeleri vardir: birincil önbellek (L1 cache), ikincil önbellek (L2 cache), sistem bellegi (RAM) ve sabit disk veya CD-ROM. Diyelim ki islemci bir bilgiye ihtiyaç duyuyor. Önce gider, en hizli bellek türü olan L1 önbellege bakar. Bilgi orada varsa, gecikme olmaksizin bu bilgileri alir ve isler. L1 önbellekte yoksa, L2'ye bakar ve bilgiler buradaysa nispeten küçük bir gecikme ile bilgileri alir. Orada da yoksa önbellege göre daha yavas kalan sistem bellegine, yine yoksa en yavaslari olan sabit diske veya CD-ROM vb. bilginin geldigi aygitlara bakar.

L1 ön bellek en hizlisidir ve günümüz bilgisayarlarinda dogrudan islemci üzerinde yer alir. Bu önbellek küçüktür (genelde 64K'ya kadar. Pentium III, Pentium II ve Celeron islemcilerde 32K, AMD K6-2 ve K6-3 islemcilerde 64K). L2 önbellek biraz daha yavas ama biraz daha büyük olabilir. Pentium II ve III'lerde boyutu 512K'dir ve islemci ile islemci hizinin yari hizinda haberlesir. Ilk Celeron'larda yoktur; günümüz Celeron'larinda boyutu 128K'dir ve islemciyle ayni hizda haberlesir. AMD K6-2'lerde islemci üzerinde degil, ana kart üzerindeki bir yuvada 2GB'a kadar L2 önbellek bulunabilir ve veriyolu hizinda (66 veya 100 MHz) haberlesir. AMD K6-3'de 256K önbellek bulunur ve islemci ile ayni hizda haberlesir. AMD K6-3 L1 ve L2 önbellegi üzerinde bulundurdugu, ayni zamanda kullanildiklari ana kartlarda da sistem veriyolu hizinda çalisan bir önbellek daha bulundugu için 3. düzey (L3) önbellegi literatüre sokmustur.

IRQ (Kesme) : (Interrupt Request) Bir süre BILGISAYAR kullanan herkes su ünlü "IRQ çakismasi" tabirini duyar. IRQ ‘nun Türkçesi "kesme" dir. Yani islemci bir isle mesgulken, bilgisayarin bir yerinden baska bir donanimdan islemciye söyle bir emir geliyor: "Benimle de ilgilen!" Bu istek islemcinin isini böler. Tabii islemci ayni anda çok sayida isi birden yapabilir. Klavye ve fare kullanirken bir yandan ekrana gönderilen verileri isler, sabit diskten okuma yapar, modemin indirdigi dosyalara bakar vs. Ama islemciye isini görmesi için ihtiyaç duyan bir aygitin ona sinyal gönderebilmesi için özel bir hatta ihtiyaci vardir. Buna IRQ hatti adi verilir. bilgisayarimizda 0'dan 15'e kadar numaralanan 16 IRQ hatti vardir. Iki aygit ayni IRQ hattini kullanmaya kalkarsa çakisma meydana gelir ve o aygitlar kullanilamaz. Aygitin birinin ayarlanarak bos olan bir hatta yönlendirilmesi gerekir.

DMA kanallari: (Direct Memory Access) Dogru dan bellek erisim kanallari, sistem içinde çogu aygitin dogrudan bellek ile veri alisverisi için kullandigi yollardir. IRQ'lar kadar "ünlü" degillerdir, çünkü sayilari daha azdir ve daha az sayida donanimda kullanilirlar. Bu yüzden de daha az soruna yol açarlar. Bildiginiz gibi islemci bilgisayarin beynidir. Eski bilgisayarlarda islemci neredeyse her seyi üstlenirdi. Tabii, tüm donanim aygitlarina veri göndermek ve onlardan veri almak isini üstlendi. Ancak bu pek verimli olmazdi. Islemci veri transferi ile ilgilenmekten baska islemleri dogru dürüst yerine getiremezdi. DMA sayesinde bazi aygitlar kendi aralarinda veri transferi yapip bu yükü islemcinin üzerinden aldi. DMA kanallari normalde yonga setinin bir bölümünü olusturur. Bir bilgisayarda 8 DMA kanali bulunur ve 0'dan 7'ye kadar numaralandirilir. DMA'lar genelde ses kartlari, disket sürücüler, teyp yedekleme birimleri, yazici portu (LPT1), ag ve SCSI kartlari, ses özelligi olan modemler tarafindan kullanilirlar.

BIOS: (Basic Input/Output System) BIOS'un açilimi Temel Giris Çikis Sistemi'dir. bilgisayardaki en temel düzey yazilimdir. donanim ile (özellikle de islemci ve yonga setiyle) isletim sistemi arasinda bir arayüz görevi görür. BIOS sistem donanima erisimi ve üzerinde uygulamalarinizi çalistirdiginiz ileri düzey isletim sistemlerinin (Windows, Linux vs.) yaratilmasini saglar. BIOS ayni zamanda bilgisayarin donanim ayarlarini kontrol eder. bilgisayarin dügmesine bastiginizda boot etmesinden ve diger sistem islevlerinden sorumludur. BlOS da bir yazilimd ir demistik. Bu yazilim ana kart üzerindeki BIOS yongasi üzerinde tutulur. Eskiden BIOS bir ROM (Read Only Memory) idi. Yani sadece okunabiliyordu, üzerine yazilamiyordu. Daha sonra eklenen yeni donanimlara göre BlOS'ta güncelleme yapilmasinin gerekmesi üzerine Flash BIOS adi verilen yazilabilir/güncellenebilir BIOS yongalari kullanilmaya basladi. Böylece kullanicilar daha güncel bir BIOS sürümünü ana kart üreticisinin Web sitesinden indirerek yükleyebilirler. (Tabii yakin zamanlarda gündeme gelen Çernobil (WinCIH) virüsünü duymussunuzdur. Iste bu virüs de yazilabilir BIOS'lardaki bilgileri silerek bilgisayarin açilmasini engelliyor.)